8 Loại sơ đồ tư duy phổ biến của "Dân thiết kế"

Lập sơ đồ tư duy là phương pháp để tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh của bộ não. Đây là phương pháp hữu ích để ghi nhớ chi tiết, để tổng hợp, hay để phân tích một vấn đề ra thành một dạng của lược đồ phân nhánh. Khác với máy tính, ngoài khả năng ghi nhớ kiểu tuyến tính (ghi nhớ theo 1 trình tự nhất định chẳng hạn như trình tự biến cố xuất hiện của 1 câu truyện) thì não bộ còn có khả năng liên lạc, liên hệ các dữ kiện với nhau. Phương pháp này khai thác cả hai khả năng này của bộ não.

Sơ đồ tư duy
(Mindmap) là một phương pháp trình bày ý tưởng bằng hình ảnh, giúp não bộ phát huy tối đa khả năng ghi nhớ, giúp người tư duy tìm ra phương pháp hữu hiệu nhất để giải quyết vấn đề cách tối ưu.

Phương pháp này có lẽ đã được nhiều người Việt biết đến nhưng nó chưa bao giờ được hệ thống hóa và được nghiên cứu kĩ lưỡng và phổ biến chính thức trong nước mà chỉ được dùng tản mạn trong giới sinh viên học sinh trước các mùa thi.

Đây là một kĩ thuật để nâng cao cách ghi chép. Bằng cách dùng giản đồ ý, tổng thể của vấn đề được chỉ ra dưới dạng một hình trong đó các đối tượng thì liên hệ với nhau bằng các đường nối. Với cách thức đó, các dữ liệu được ghi nhớ và nhìn nhận dễ dàng và nhanh chóng hơn.

Thay vì dùng chữ viết để miêu tả một chiều biểu thị toàn bộ cấu trúc chi tiết của một đối tượng bằng hình ảnh hai chiều. Nó chỉ ra dạng thức của đối tượng, sự quan hệ hỗ tương giữa các khái niệm (hay ý) có liên quan và cách liên hệ giữa chúng với nhau bên trong của một vấn đề lớn.

Dưới đây là 8 Loại sơ đồ tư duy phổ biến của "Dân thiết kế"


so-do-tu-duy.png

Sơ đồ hình tròn (Circle Map)


Mục đích của sơ đồ vòng tròn là để động não một ý tưởng hoặc chủ đề sử dụng thông tin chúng ta đã biết.

Một sơ đồ hình tròn bao gồm một vòng tròn lớn với một vòng tròn khác bên trong. Vòng tròn bên trong là nơi chứa chủ đề chính hoặc ý tưởng chính. Bao quanh nó là vòng tròn lớn hơn, nơi chứa những ý tưởng tương thoáng qua.

Khi vòng tròn thứ hai đầy, các định nghĩa và kết nối giữa chúng cũng phát triển tự nhiên theo một cách trực quan. Trong vòng thứ hai, bất kỳ loại từ ngữ nào cũng có thể diễn đạt ý tưởng: danh từ, tính từ hoặc thậm chí là các cụm từ.

so-do-tu-duy-01.png

Các em bé mẫu giáo sử dụng sơ đồ vòng tròn để học các khái niệm đơn giản như màu sắc và hình dạng. Ví dụ: hình tam giác. Từ “Tam giác” được đặt vào vòng tròn giữa và xung quanh nó là những đồ vật có hình tam giác. sơ đồ vòng tròn rất phù hợp cho việc suy nghĩ về sự khởi đầu của một ý tưởng. Bạn có thể sử dụng trong các buổi họp brainstorm. Với sự giúp đỡ của một sơ đồ vòng tròn, những ý tưởng tuyệt vời có thể bắt đầu hình thành và sau đó trở thành những kế hoạch hoàn chỉnh và phức tạp hơn.

Một sơ đồ vòng tròn cũng phù hợp cho một đội mới được thành lập. Nếu các thành viên trong nhóm không biết rõ về nhau, thì việc lấp đầy sơ đồ vòng tròn có thể phá vỡ khoảng cách và khiến họ mở ra ý tưởng của họ. Sử dụng vòng tròn bên trong để hỏi các câu tương tự như “Chúng ta muốn đạt được gì với dự án này?” và xem sự tương tác được phát triển.

Sơ đồ bong bóng (Bubble Map)


Mục đích của sơ đồ bong bóng là xác định chủ đề chính với các cụm từ cụ thể. Trong trường hợp này, vòng tròn trung tâm xuất hiện với các vòng tròn hoặc bong bóng khác bao quanh. Mỗi vòng tròn được kết nối sẽ bao gồm các tính từ hoặc cụm từ xác định.

Trong trường học, sơ đồ bong bóng xuất hiện thường xuyên trong các lớp học khoa học. Học sinh sẽ được học cách xác định bài học mới một cách trực quan qua sơ đồ bong bóng. Ví dụ bong bóng trung tâm là động vật có vú và các vòng tròn xung quanh có nội dung về đặc điểm của chúng như: sinh con, có lông v.v.

Trong Marketing, chúng ta có thể tạo sơ đồ bong bóng để xác định Persona của nhóm đối tượng. Trong vòng tròn giữa, bạn có thể nêu ra ý tưởng chung của Persona đối tượng: Nam thuộc thế hệ Millennial. Trong vòng tròn xung quanh sẽ bao gồm các tính từ xác định như: làm việc cho chính mình, sống tại thành phố, nhiều bạn bè…

so-do-tu-duy-02.png

Một ý tưởng khác cho sơ đồ bong bóng là dành cho thiết lập mục tiêu hoặc vạch ra lý do tại sao bạn muốn hoàn thành một mục tiêu nhất định. Ví dụ: Tại sao tôi cần một trang web mới? và các bong bóng xung quanh có thể bao gồm các lý do như: Thiết kế nhàm chán, lỗi thời; UX (trải nghiệm người dùng) không hoạt động tốt… Điều này sau đó có thể giúp bạn sắp xếp ra những điều chính xác cần phải được thay đổi trên trang web.

Sơ đồ bong bóng đôi (Double Bubble Map)


Sơ đồ tư duy thứ ba là sự kết hợp của hai sơ đồ bong bóng và được gọi là bong bóng đôi, hay thường được gọi là biểu đồ Venn. sơ đồ bong bóng đôi là một sơ đồ so sánh xác định sự khác biệt và tương đồng giữa hai chủ đề. Trung tâm giữa hai vòng tròn chứa hai ý chính. Điểm giao nhau của 2 vòng tròn chính là nơi chứa các điểm tương đồng được chia sẻ. Hướng về hai bên là các bong bóng xác định sự khác biệt của mỗi vòng tròn trung tâm.

Loại sơ đồ này là hoàn hảo cho các tình huống trong đó các khái niệm hoặc ý tưởng cần so sánh trực quan. Học sinh sử dụng sơ đồ bong bóng đôi cho các lớp học văn. Họ so sánh các nhân vật, tình huống và các phần của câu chuyện, làm cho tất cả dễ nắm bắt hơn.

so-do-tu-duy-03.png


Một tình huống khác trong đó sơ đồ bong bóng đôi có thể có ích là đưa ra quyết định. Nếu bạn phải lựa chọn giữa hai giải pháp cho một vấn đề, sơ đồ bong bóng đôi có thể giúp bạn đưa ra quyết định cuối cùng. Bằng cách so sánh và đối chiếu trực quan, lựa chọn trở nên rõ ràng hơn. Theo cùng một cách, sơ đồ bong bóng đôi có thể là một slide bên trong bản trình bày. Nó có thể hiển thị sự khác nhau giữa hai khái niệm.

Sơ đồ bong bóng đôi thường hay được đưa vào các bản thuyết trình để cho thấy sự so sánh giữa hai khái niệm. Hoặc chúng cũng có thể hoạt động như một Infographic. Bố trí của các bong bóng đôi không cần phải tuân theo một mạng lưới nghiêm ngặt. Đừng ngại sáng tạo để sắp xếp các các bong bóng, miễn là chúng vẫn dễ hiểu.

Sơ đồ cây (Tree Map)


Khi đến lúc cần phân loại và sắp xếp thông tin, sơ đồ cây có thể giúp ích rất nhiều. Về mặt trực quan, sơ đồ cây giống như một cái cây thật với nhiều nhánh. Phần trên cùng là tiêu đề hoặc chủ đề chính, bên dưới là các chủ đề phụ. Bên dưới các chủ đề phụ là thông tin liên quan, chi tiết hơn và chúng tạo thành các danh sách dài.

so-do-tu-duy-05.png


Một sơ đồ cây có thể được sử dụng như một phác thảo trực quan cho bất kỳ loại văn bản nào như một bài luận hoặc thậm chí bài đăng trên blog. Tiêu đề và phần giới thiệu được đặt ở trên cùng và các đoạn văn nhánh bên dưới.

Một cách thực tế của việc sử dụng một sơ đồ cây là lên kế hoạch và tổ chức các nhiệm vụ cho một dự án lớn. Tên của dự án nằm ở đầu và mỗi đội phụ trách là một chủ đề phụ bên dưới, tiếp theo là tên của các thành viên trong nhóm và nhiệm vụ liên quan của họ.

Sơ đồ luồng (Flow Map)

Một sơ đồ luồng khá giống với một lưu đồ (flowchart). sơ đồ luồng là biểu diễn trực quan về quá trình, tiến trình hoặc tổ hợp các hướng dẫn. Chủ đề chính được gắn bên ngoài sơ đồ. Các hình chữ nhật được kết nối tạo thành các bước trong tiến trình hoặc quá trình giải thích của sơ đồ. Một số hình chữ nhật cũng có thể được thêm vào bên dưới để mô tả bước đó.

so-do-tu-duy-06.png


Công thức nấu ăn cùng thường được trực quan hóa với sơ đồ luồng. Bắt đầu từ đầu với các thành phần, sau đó là quá trình từng bước của công thức cho tới hoàn thiện và điền vào mỗi hình chữ nhật liên tiếp nhau. sơ đồ luồng, giống như sơ đồ bong bóng kép, có thể được sáng tạo trong thiết kế của chúng. Bạn có thể bao gồm hình minh họa, hình dạng, màu sắc hoặc thậm chí hình động khác để tăng tính thẩm mỹ.

Sơ đồ đa luồng (Multi Flow)

Sơ đồ đa luồng giúp tìm ra nguyên nhân và ảnh hưởng của các sự kiện nhất định. Cách sử dụng sơ đồ nhiều luồng là bắt đầu với sự kiện chính, các hình chữ nhật được kết nối khác xuất hiện ở bên trái và bên phải sự kiện chính. Các hình chữ nhật bên trái đại diện cho các nguyên nhân khiến sự kiện xảy ra. Các hình chữ nhật bên phải là những tác động của sự kiện gây nên. Trong một số trường hợp, một hiệu ứng cũng có thể trở thành một nguyên nhân, tạo ra một vòng luân hồi.

so-do-tu-duy-07.png


Sơ đồ đa luồng giúp hiển thị các cách thức đạt được bằng cách sử dụng chức năng và nguyên nhân. Ví dụ, Để làm việc hiệu quả hơn là sự kiện chính. Để tìm ra cách làm việc hiệu quả hơn, bạn sử dụng các hình chữ nhật ở bên trái đại diện cho các nguyên nhân. Một số trong số này có thể là, dành ít thời gian hơn cho Facebook, sử dụng lịch hoặc bộ hẹn giờ. Một cách khác để sử dụng sơ đồ đa luồng là để dự đoán kết quả của một sự kiện nào đó.

Sơ đồ đa luồng cũng có thể được kết hợp nhau hoặc với một sơ đồ luồng thông thường. Bằng cách này, bạn có thể tạo sự tiến trình hướng tới một nguyên nhân hoặc một loạt các sự kiện sau một hiệu ứng. sơ đồ đa luồng là một trong những sơ đồ linh hoạt nhất trong tất cả các sơ đồ tư duy.

Sơ đồ dấu ngoặc (Brace Map)

Sơ đồ Brace giúp phân tích các phần của vật thể và mối quan hệ giữa chúng. Xét theo trực quan, một sơ đồ Brace trông giống như một sơ đồ cây ngang. Sự khác biệt là một sơ đồ này liệt kê tất cả các phần của toàn bộ vật thể chính. sơ đồ cây thiên về khái niệm hơn và được sử dụng để tổ chức hơn là phân tách. Loại sơ đồ này thường phân tích một đối tượng cụ thể hoặc tình huống thực tế. Các khái niệm và ý tưởng không phù hợp với sơ đồ Brace.

How-Thinking-Maps-help-visualize-ideas-brace-map.png


Giáo viên toán sử dụng sơ đồ Brace để giúp học sinh hiểu các số nhỏ tạo nên số lớn như thế nào. Bằng cách tách các số nguyên thành các phần nhỏ hơn, trẻ có thể hiểu các phép cộng giữa các số.

Sơ đồ Brace có thể giúp chúng ta hình dung việc tạo ra một trang web. Đối tượng ban đầu là toàn bộ trang web. Ở bên phải của đối tượng là các công việc chính, trong trường hợp này là các trang con của trang web. Mỗi trang sau đó sẽ mở ra các yếu tố bên trong trang đó. Một sơ đồ Brace có thể mở rộng sang một bên cho đến khi tất cả các yếu tố đã được xác định.

Một cách sử dụng sơ đồ này là để tổ chức nơi làm việc. Một sơ đồ Brace được thiết kế đẹp mắt có thể được dùng làm một poster hiển thị tất cả các phòng và chỗ ngồi của một văn phòng khởi nghiệp. Một sơ đồ Brace vui nhộn có thể được sử dụng làm outline để chỉ cho mọi người cách họ có thể kết nối với nhau.

Sơ đồ cầu (Bridge Map)

Sơ đồ cuối cùng chính là sơ đồ cầu. Đây là một sơ đồ được sử dụng để tìm những điểm giống nhau giữa mọi thứ và tạo ra sự suy diễn tương đồng. Ví dụ với trẻ em, sơ đồ cầu là một phần quan trọng trong các môn học ngôn ngữ. sơ đồ cầu giúp chúng dễ dàng hơn trong việc tiếp thu kiến thức này.

so-do-tu-duy-08.jpg


Một sơ đồ cầu có thể được sử dụng để tạo ra một phong cách kể chuyện cho một tác phẩm bằng văn bản. Bằng cách sử dụng các từ chính trong một ý tưởng và tạo ra sự tương đồng, nó sẽ làm cho nội dung hấp dẫn hơn. Từ các đề xuất kinh doanh đến các bài đăng trên blog, các phép so sánh từ sơ đồ cầu sẽ truyền tải thêm tính cách cá nhân vào bài viết. Một cách sử dụng khác cho sơ đồ cầu là cho buổi tập huấn của một thành viên mới trong nhóm. Với việc sử dụng các phép tương đồng, việc đào tạo có thể vui hơn so với một loạt thông tin mà họ cần phải tiếp nhận.

Phần kết luận

Như bạn có thể thấy, các sơ đồ tư duy là một nguồn tài nguyên phong phú khi nói đến các quá trình tư duy phân tích sáng tạo. Chúng giúp chúng ta hình dung ngay cả những ý tưởng phức tạp nhất và biến chúng thành hữu hình. Đôi khi, khi chúng ta đảm nhận một dự án mới, nó có thể khiến chúng ta cảm thấy nản chí . Bằng cách sử dụng các nhà tổ chức đồ họa, chúng ta có thể giải phóng bộ não của mình.

Nguồn: Visme.co
Thumbnail: Ahmet Iltas
 

Đính kèm

  • so-do-tu-duy.jpg
    so-do-tu-duy.jpg
    182.9 KB · Lượt xem: 0
  • mind.png
    mind.png
    138.6 KB · Lượt xem: 0
  • Thẻ Thẻ
    sơ đồ thiết kế tư duy
  • Bình luận mới

    DesignerVN là chuyên trang cung cấp thông tin dành cho cộng đồng Designer, nhà thiết kế Việt Nam. Thư viện font chữ, tài nguyên thiết kế đa dạng.
    Back
    Bên trên